Devetostruka olimpijska šampionka ostavila je značajan trag u sportu
Piše: Venera Jerofejeva
12. novembar 2025
Jednom su legendarnog šahistu Mihaila Talja pitali: „Kako ocjenjujete šanse Maje Čiburdanidze da postane svjetski prvak među muškarcima?“ On je odmah odgovorio:
„U svakom slučaju, veće nego moje – da postanem svjetska prvakinja među ženama!“
O čemu ćemo govoriti:
- Biografija Maje Čiburdanidze
- Prve pobjede
- Turnir za turnirom
- Kraljica šaha
- Lični život Maje Čiburdanidze
- Čime se danas bavi Maja Čiburdanidze?
Biografija Maje Čiburdanidze
Maja Čiburdanidze – jedna od najistaknutijih predstavnica čuvene sovjetske šahovske škole – unijela je u ovaj sport poseban stvaralački duh. Po njenim riječima,
„šah zaista treba razumjeti. Ljepota ove igre postaje očigledna onima koji sami igraju.“
Maja Čiburdanidze rođena je 17. januara 1961. godine u Kutaisiju. Nevjerovatna nadarenost gruzijske djevojčice pokazala se već u ranom djetinjstvu. Sa tri godine Maja je naučila da čita, a s pet je krenula u školu, već znajući da u glavi računa trocifrene brojeve. Imala je fenomenalno pamćenje koje je zadivljivalo ne samo roditelje, nego i nastavnike u školi.
Majin otac, Grigorij Čiburdanidze, bio je strastveni zaljubljenik u šah. Najprije je toj popularnoj igri naučio stariju djecu – sina Revaza i ćerku Lamaru. Ubrzo je red došao i na Maju. Buduća šampionka brzo je savladala šahovsku nauku. Od tada su se u kući Čiburdanidzeovih, uveče i za vikend, na nekoliko stolova vodile prave šahovske bitke.
Maja Čiburdanidze
Foto: Jevgenij Nederja / Fotohronika TASS
Maja je u porodici bila najmlađa i najvoljenija kćerka. Ali za šahovskom tablom nije dobijala nikakve popuste. U početku je Maja trpjela teške poraze i od muke gorko plakala. A onda se kod mlade sportistkinje iznenada otkrio izuzetan talenat.
Najprije je pobijedila oca, zatim sestru, a potom i brata, koji je imao prvu šahovsku kategoriju. Na porodičnom savjetu odlučeno je da se Maja upiše u šahovski klub. Tada joj je bilo osam godina. Od tog trenutka započela je blistava karijera mlade Gruzijke.
Prve pobjede
Sa deset godina Maja Čiburdanidze je osvojila prvenstvo republike u šahu među školarcima. Sa dvanaest godina pozvana je u reprezentaciju SSSR-a. U to vrijeme porodica se već preselila u Tbilisi, poznat po najboljoj šahovskoj školi u zemlji.
Prvo međunarodno učešće Maje Čiburdanidze – meč s iskusnom jugoslovenskom šahistkinjom Vlastom Kalhbrenner (Maček) – izazvalo je pravi senzacionalni odjek u svjetskoj sportskoj javnosti. Maja je s lakoćom pobijedila protivnicu u četiri partije zaredom. Posmatrajući igru šahovskog čuda od djeteta, međunarodni majstor Borislav Ivkov nije mogao da sakrije oduševljenje i uzviknuo je:
„O, pa to je ženski Bobi Fišer!“
Debi Maje Čiburdanidze na međunarodnom turniru u rumunskom gradu Brašovu bio je zapanjujući. Šahistkinja je nadmašila sve protivnice tri kola prije kraja takmičenja. Za ubjedljivu pobjedu Maja je dobila titulu međunarodnog velemajstora – kada joj je bilo svega 13 godina.
Da bi dalje napredovala i približila se šahovskom tronu, na kojem je tada neprikosnoveno vladala druga Gruzijska šampionka – Nona Gaprindašvili – pomogao joj je Eduard Gufeld. Tokom dvije godine poznati velemajstor pripremao je Čiburdanidze za velike pobjede. Treba reći da je Gaprindašvili za mladu sportistkinju bila pravi idol. Simbolično je što je još 1969. godine Maji, u redakciji lista Kutaisi, uručen portret tadašnje kraljice šaha s potpisom:
„Maji, budućoj šampionki!“
Turnir za turnirom
Saradnja s iskusnim trenerom ubrzo je dala rezultate. Njena igra se na tabli znatno promijenila – Maja je stekla sopstveni stil, obilježen dubinom, jednostavnošću i zrelošću. Te osobine gruzijske šahistkinje zadivljavale su mnoge poznate protivnice, a Maja je, ne mareći za njihove titule, osvajala turnir za turnirom.
18.avgust 1978. postao je prekretnica u njenoj karijeri. U Pitsundi je počeo finalni meč za titulu svjetske šampionke u šahu. Sudbina je konačno priredila pravo iskušenje za mladu izazivačicu – Maja se u direktnom dvoboju susrela s moćnom, do tada neporaženom sunarodnicom Nonom Gaprindašvili.
Maja Čiburdanidze
Foto: RIA Novosti
Suprotno očekivanjima, Čiburdanidze je prilično lako pobijedila Gaprindašvili i postala svjetska šampionka u šahu. Usprkos porazu, Nona je srdačno čestitala protivnici na velikom uspjehu. Zanimljivo je da su prijateljski odnosi između ove dvije velike sportistkinje sačuvani do danas.
Tokom narednih 13 godina Maja je sigurno držala vrh svjetskog šaha. Do svoje sedamnaeste godine odigrala je oko 500 partija na različitim turnirima.
Kraljica šaha
Maja je prema svojoj slavi bila smirena – čak i pomalo ravnodušna. Ipak, nijedna druga sportistkinja na svijetu ne može se pohvaliti tolikim brojem priznanja.
Maja Čiburdanidze je devet puta, kao članica reprezentacija SSSR-a i Gruzije, osvajala šahovske olimpijade. Višestruka svjetska šampionka odlikovana je Ordenom Crvene zastave rada i ponijela zvanje Zaslužnog majstora sporta SSSR-a. Više puta joj je dodijeljen i šahovski „Oskar“ za izuzetna sportska dostignuća.
Godine 2014. Maja Čiburdanidze je uvrštena u Kuću slavnih svjetskog šaha. Inače, od 1979. godine učestvovala je i na muškim turnirima. Na primjer, na takmičenju u Nju Delhiju 1984. osvojila je prvo mjesto, a uspjeh je ponovila godinu dana kasnije – na turniru u Banja Luci.
Ipak, Maja je prema tim pobjedama bila skromna i samokritična. U jednom intervjuu za sportske novinare iskreno je rekla:
„Muškarci igraju jače, naravno. Oni apstraktnije misle, dalekovidniji su. Oni bolje vide šah. A žene? One su konkretnije – i u šahu, i u životu. I to nas, naravno, košta. I još nešto – žene su fizički slabije. A za šahovskom tablom treba sjediti pet-šest sati bez prekida.“
Maja Čiburdanidze
Foto: RIA Novosti
Lični život Maje Čiburdanidze
Šah nije bio najvažniji dio njenog života. Maju su zanimale filologija i istorija. Završila je Medicinski institut u Tbilisiju, na smjeru kardiologija.
Maja se udala, ali se posle nekog vremena brak raspao. Djecu nije imala.
Nažalost, sudbina koja joj je darovala talenat, donijela joj je i teška iskušenja. Tragično je stradao njen stariji brat Revaz – preminuo je sa samo 19 godina. Zatim je umrla i Majina majka. A u maju 1998. godine, u predgrađu Elistе, Čiburdanidze je doživjela tešku saobraćajnu nesreću i samo pukim čudom ostala živa. U bolnicu je primljena u teškom šoku, sa zatvorenom povredom lobanje, kao i ozbiljnim kontuzijama grudnog koša i stomaka.
Maja Čiburdanidze
Foto: RIA Novosti
Čime se danas bavi Maja Čiburdanidze?
Kada je 1991. godine u napetom meču s Kineskinjom Sie Đun (Xie Jun) izgubila titulu šahovske kraljice, nije osjetila ništa osim strašnog umora.
Više od deset godina kasnije Čiburdanidze je sa tugom konstatovala da su računari i vještačka inteligencija u određenoj mjeri „ubili“ živi šah. Po njenim riječima, popularna igra izgubila je romantiku, pravi sportski žar i borbu karaktera. Nekada se, kaže, moglo oslanjati na sopstveni talenat, a sada je sve drugačije.
Danas 64-godišnja slavna šahistkinja živi u malom planinskom selu nedaleko od Kutaisija. Maja se majčinski brine o svojih sedmoro bratanaca i sestričina, koji je obožavaju zbog njene dobrote i topline.
Voćnjak, bašta, mačke i psi – I to malo imanje traži pažnju i njegu. Po sopstvenom priznanju, Maji je mnogo prijatnije da živi u samoći, daleko od gradske vreve i nekadašnje slave.
Нема коментара:
Постави коментар