ŠAHOVSKE ZANIMLJIVOSTI

Majstori iluzije
 Ovo su tri glavna „automata“ u sahovskoj istoriji i majstori koji su ustvari igrali partije.

TURCIN (1769-sredina 1850-te)	AJEEB (1868-1940-te)	MEPHISTO (1878-1889)
Allgaier Alexandre Mouet Williams Lewis Schlumberger	Moehle Hodges Burille Pillsbury	Gunsberg Taubenhaus

(Postojala su 2 „Ajeeb-a“, jedan u Evropi a drugi u USA.)

„Turcin“

Jacque -Francis Mouet (c. 1787-1837) bio je jedan od najuspjesnijih operatora u sahovskom automatu, „Turcinu“ pocetkom 19. vijeka. Od 300 partija sa forom (davao je piona i potez fore), dok je bio operator, „Turcin“ je izgubio samo 6. partija.
Kao posljedica sklonosti alkoholu tokom 1830-ih, objavio je u casopisu detalje kako je sahista upravljao „Turcinom“. Bio je jedini operator koji je otkrio tajnu „Turcina“.

Bloodgood, Claude (1937- )
Autor knjige The Tactical Grob. Bio je rangiran na 29. mjestu u Americkoj sahovskoj federaciji, USCF. Optuzen zbog ubistva majke osdjen je na smrt i dok je cekao na izvrsenje kazne odigrao je 1200 dopisnih partija. Postarinu je platila drzava Virginia. Bio je planiran za egzekuciju 6 puta, ali je svaki put u zadnji cas doslo do odlaganja izvrsenja kazne. Na kraju mu je presuda zamijenjena  dozivotnim zavorom i drzava mu je prestala da placa postarinu za dopisni sah. Dozvoljeno mu je igra na OTB turnirima u pratnji cuvara. Jednom je uspio da pobjegne i ostane na slobodi nekoliko nedjelja kada je uz pomoc drugog sahiste uspio da savlada strazare. Poslije ponovnog hapsenja i povratka u zatvor ukinuli su mu dozvolu da ucestvuje na dopisnim takmicnejima iz zatvora u Virginiji.

Aaron, Manual (1935- )
Prvi medjunarodni majstor (1961) iz Indije. Rodjen je u Toungoo, Burma a postao medjunarodni sudija 1966. godine.

Adams, Michael (1971- )
Britanski velemajstor koji je 1989, pobjedio na Britanskom sampionatu i sa 17 godina postao velemajstor.

En passant
Prvi put primjenjen u 15. vijeku, ali opste prihvaceno pravilo tek 1880. godine.

Erasmus High School
Srednja skola koju su pohadjali Bobby Fischer, Walter Browne i Barbara Streisand. Barbara je pohadjala skolu istovremeno kad i Bobby. Bobby Fischer je skolu napustio sa 16. godina rekavsi „svi ucitelji su blesavi“.

Euwe, Max (1901-1981)
Dvostruki svjetski sampion: 1935-37 i 1 dan 1947. Te 1947. godine poslije smrti Aljehina, kongres FIDE proglasio je Euwea svjetskim sampionom. Ipak, sovjetska delegacija koja se prikljucila FIDE 1947. godine, zakasnila je 1 dan na to glasanje. Oni su se pojavili slijedeci dan i odluka je ponistena u korist match-turnira.
Euwe je jednom postao i amaterski sampion Evrope u teskoj kategoriji u boksu. U match-turniru 1948. godine za titulu svjetskog sampiona Euwe je nosio sa sobom i bokserske rukavice. kad je upitan zasto, odgovorio je da kada osjeti bokserske rukavice na rukama psiholoski mu se podize borbeni duh.

Vjecno-zelena partija
Naziv za partiju Anderssen-Dufresne koji je dao Steinitz zbog njene ljepote. Partija je igrana 1852. godine u Berlinu.

Berlinski egzekutor
Nadimak Kurta Richtera.

Znak uzvika
Prvi put znak uzvika za sahovski potez pojavio se u Stauntonovoj Chess Player’s Chronicle i njime je oznacen slab potez.

Fahrni, Hans (1874-1939)
Prvi majstor koji je igrao simultanku protiv 100 protivnika. Simultanka je odrzana 1911 u Minhenu. Postigao je 55 pobjeda, 39 remija, i 6 partija izgubio tokom 7,5 sati koliko je simultanka trajala.

Valdiviesco, Don Antonio de (?-1550)
Nikaragvanski svestenik koji je ubijen u svojoj crkvi dok je igrao sah.

Alfonsi, Petro
Ljekar kralja Henrija I i pisac Disciplina Clericalis (Clerks Instruction). Ukljucio je i sah kao jednu od sedam potrebnih vjestina kojima trebaju vitezovi da ovladaju. Ostale vjestine su: jahanje, plivanje, strelicarstvo, boks, lov sa sokolom i pisanje stihova.

Richardson, Keith (1942- )
Nagradjen titulom Medjunarodnog velemajstora za dopisni sah 1975, i tako postao prvi britanski sahist koji je osvojio titulu sahovskog velemajstora.

Kruzni turnir
Prvi kruzni sahovski turnir u kojem su sahisti igrali sa svim ostalim igracima bio je London International, 1862. godine. Na tom turniru, partije zavrsene remijem morale su se ponovo igrati dok se ne dobije pobjednik.

Alburt, Lev (1945- )
Ruski velemajstor koji je napustio SSSR 1979. godine.  Pobjedio je 3 puta na sampionatu USA i na USA Openu dva puta. Doktorirao je fiziku i filozofiju. On je prvi velemajstor izabran u vladajuce tijelo sahovske federacije USA.

Sahovski sudija
Najmladji sudija jednog velikog turnira bila je Sophia Gorman, koja je sa 19. godina sudila na turniru kandidata za prvaka svijeta. FIDE je uveo titulu medjunarodnog sudije 1951. godine. Sudija mora da zna bar dva od pet sluzbenih jezika FIDE (engleski, francuski, njemacki, ruski i spanski).

Winterov komitet
Komitet osnovan da prikupi sresdstva za britanskog sampiona Williama Wintera koji je koristio alkoholna pica tokom medjunarodnog turnira u Londonu 1927. godine. Komitet je skupio 300 dolara tako da je Winter, u ne bas treznom stanju pobjedio u prva tri susreta. Dok je bio pod djelovanjem alkohola pobjedio je Retija, Nimzovicha, i Colle-a. Ipak, potrosio je sav prikupljenji novac u toku prva tri dana. Winterov komitet nije mogao skupiti jos novca, pa je Winter trezan odigrao sve partije do kraja. Sve partije do kraja je izgubio.

Sahovski skandal
1987. godine zonski turnir u Dzakarti (Istocna Azija/Australija) je ponisten poslije optuzbi da su kineski igraci namjestali rezultate partija da bi osigurali da se jedan od njih plasira na medjuzonski turnir. Vecina igraca je odbila da igra poslije partije u kojoj je jedan kineski sahista predao u remi poziciji a zatim drugi izgubio na vrijeme (gledao je druge partije sve dok mu nije pala zastavica na casovniku) protiv kineskog sahiste koji je bio u vrhu i borio se za plasman na medjuzonski turnir. FIDE je zatim ponistila turnir. Kasnije je predsjednik FIDE Kampomanes ponistio tu odluku i priznao rezultate turnira.

Sevastianov, Vitalij
Predsjednik Sahovske federacije SSSR-a i prvi covjek koji je igrao sah u kosmosu tokom (1970. godine, tokom misije Sojuza IX) Godine 1986 zamijenio ga je na funkciji predsjednika Alexander Chikvaidze.

Shannon, Claude
Prvi covjek koji je opisao (1948. godine) kako bi se mogli programirati kompjuteri da igraju sah.

Andersen, Eric (1904-1938)
Pobjedio je na sampionatu Danske 12 puta, ukljucujuci 8 puta za redom.

Baturinsky, Victor (1914- )
Sef Karpovljeve delegacije tokom prvih godina kada je postao sampion svijeta. Bio je funkcioner u Stalijinovoj tajnoj policiji NKVD i pukovnik Lavrenti Berije, sefa tajne policije koji kasnije stradao u vrijeme Nikite Hruschova.

Beograd GMA 1989
Turnir Belgrade Grandmaster’s Association 1989 okupio je 98 velemajstora, sto je svjetski rekord broja velemajstora na jednom turniru. To je bio najjaci svajcarski turnir svih vremena. Nagradni fond je osigurala kompanija JAT sa $100,000. Pobjednk je bio jugoslovenski velemajstor Krunoslav Hulak.

Mat
Postoji 8 razlicitih nacina matiranja u dva poteza i 335 razlicitih nacina matiranja u 3 poteza.

Akins, Claude (1926-1993)
Filmski glumac i ljubitelj saha. Naucio je Dean-a Martina sah, i redovno igrao i pobjedjivao John Wayne-a.

Arabija
Prva biljeska o sahu na arapskom jeziku bila je 720. godine u pjesmama autora Kutaiyira Azzata and al-Farazdaq. Arapski naziv perzijskog Chatrang jeste shatranj. figure su nazivane Shah (kralj), Firz (ministar ili kraljica), Fil (slon ili lovac), Faras (konj), Rukh (bojna kola ili brod), and Baidaq (pjesak-vojnik).

Amerika
Prvo pominjanje saha u Americi bilo je 1641 u Esther Singletonovoj istoriji holandskih doseljenika. Prvi sahovski turnir odrzan je u Americi 1843 godine u  New Yorku 1843.

Billah
Bagdadski kalif koji je komponovao prvi sahovski problem, 840. godine.

White, John (1845-1928)
Osnivac i donor najvece svjetske sahovske biblioteke. Smjestena je u Cleveland, Ohio. Ima preko 100.000. sahovskih knjiga i casopisa.

Rou, Lewis
Prvi poznati americki sahovski pisac (1734).

Rueb, Alexander (1882-1959)
Holandski advokat koji je postao prvi predsjednik FIDE (1924-1949). Posjedovao je jednu od najvecih sahovskih biblioteka na svijetu dok nije unistena u bombardovanju 1945.

Damin gambit
U matchu za svjetskog sampiona 1927. godine, igrao se odbijeni damin gambit u 32 od 34 odigrane partije.

Zavrsnice
Prva sahovska knjiga koja je cijela posvecena izucavanju  zavrsnica bila je dvo-tomna knjiga  „Strategie raisonne des fins de partie“ koja je bila objavljena pocetkom 1870-ih, a autori su bili francuski pisac Philippe Durand (1799-1880) i italijanski pisac Jean-Louis Preri (1798-1881).

„Igra iz knjige“
U Londonu 1868 godine odigran je turnir sa pocetnom pozicijom u kojoj su zamijenjena mjesta lovaca i konja, da bi se izbjegla „igra iz knjige“.

Sahisti i buka
Na 12. sampionatu SSSR-a u Moskvi 1940 prvo mjesto su podijelili Bondarevski i Lilienthal.  Mihail Botvinik je zavrsio na 5. mjestu. On se zalio da je turnir odigran pod nepovoljnim uslovima jake buke, jer se graja iz publike cula do igraca. Smetalo mu je takodje to sto su neki njegovi protivnici tokom partije pusili.
Planirano je doigravanje izmedju Bondarevskog i Lilienthala koje je trebalo da odluci pobjednika, ali do toga nije doslo. Iduce godine je odrzan „Apsolutni sampionat“ u Lenjingradu i Moskvi u (martu/aprilu 1941. godine). Ucestvovalo je 6 sahista. Medju njima je bio i Botvinik. Da bi se stisali gledaoci, sportski sluzbenik Snegiriov angazovao je policiju koja je stajala u sali tokom turnira. Jedan gledalac je izbacen zbog „huliganstva“. Na „Apsolutnom sampionatu“ pobjedio je Botvinik.

Odlucujuca partija
Kada su Aleksandar Kotov i Mihail Botvinik igrali posljednju partiju na 11. sampionatu SSSR-a u Lenjingradu 1939, masa ljudi koja je zeljela vidjeti njihov medjusobni susret bila je toliko velika da je morala biti postavljena demonstraciona tabla izvan sale za one gledaoce koji nisu uspjeli uci u salu za igranje. Masa ljudi se toliko povecala da je zaustavljen saobracaj. Botvinik je pobjedio partiju i osvojio sampionat.

Stein, Leonid (1934-1973)
Trostruki sampion SSSR-a. Umro je od srcanog udara, 1973. godine u hotelu Rossiya u Moskvi.

Kamila
Ovaj naziv se koristi na Tibetu i u Mongoliji za sahovsku figuru-lovca.

CANUTE
Kralj Danske i Engleske u 11. vijeku. Naucio je da igra sah tokom putovanja za Rim. Kad je igrao sa jednim danskim plemicem doslo je do incidenta. Kralj je odigrao los potez i pokusao da ga vrati, ali je plemic to odbio i prevrnuo tablu. Kralj je tada izvadio mac i ubio plemica.

CARR, NEIL (1968- )
Najmladji sahista koji je pobjedio velemajstora na simultanci uz kontrolu vremena na casovniku. To je bilo 1978. godine, kada je imao deset godina.
Sjeverni Filidor
Nadimak Aleksandra Petrova.

Tattersall,C (1877-1957)
Engleski sahovski kompozutor i sastavljac prve vece antologije zavrsnica: A Thousand End-Games, objavljena 1910. godine.

„Sah je moj zivot“
Naslov autobiografskih knjiga Karpova i Korchnoja.

Sahisti
Svjetska sahovska federacija procjnenjuje da postoji oko 550 miliona sahista.

Suttles, Duncan (1945- )
Kanadski velemajstor koji je postao prvi dopisni kanadski velemajstor (1982. godine).

Svajcarski sistem
Sistem parovanja koji je izumio J. Muller a prvi put koristen na sahovskom turniru u and Zurichu 1895. godine. Prva Olimpijada po svajcarskom sistemu odigrana je u Buenos Airesu, 1978. godine.George Koltanowski je uveo svajcarski sistem u USA. Prvi put je svajcarski sistem primjenjen u USA na Sampionatu Teksasa 1942. godine. Prvi nacionalni turnir po svajcarskom sistemu bio je 1945. godine-sampionat medju koledzima, a poslije toga 1947. godine na US openu. Od 1947. godine svaki US Open igra se po svajcarskom sistemu.

Zub
Jedan igrac u Hastingsu, dok se koncentrisao stegnuo je jako zube, sto mu je dovelo do pucanja jednog vjestackog zuba. Morao je predati partiju da bi posao do zubara.

Telefon
Prvi put je odigran match preko telefona 1878. godine.

Collins, Jack
Bivsi dopisni sampion USA i bivsi sampion drzave New York. Doprineo je sahovskom razvoju Bobi Fischera, Billa Lombardija i brace Byrne

CIOCALTEA, VICTOR (1932-1983)
Rumunski sahista koji je postao 1957. godine medjunarodni majstor, a tek poslije 21. godine velemajstor, 1978. godine. Pobjedio je na sampionatu Rumunije 8 puta u periodu od 1952-1979.

Schlechter, Carl (1874-1918)
Najmirniji od svih velemajstora. Poznat je kao „Majstor remizer“ jer je remizirao polovinu od 700 partija koje je odigrao na turnirirma i matchevima. Umro je od gladi u opustesnoj Evropi poslije Prvog svjetskog rata.

Schmid, Lothar (1928- )
Njemacki velemajstor sa najvecom privanom sahovskom bibliotekom na svijetu, sa preko 20.000 sahovskih knjiga. Bio je glavni sudija u matchevima Fischer-Spassky 1972, Karpov-Korchnoj 1978, Kasparov-Karpov 1986, i Fischer-Spassky 1992.

Price, Judith Edith (1872-1956)
Petostruka sampionka Britanije. Prvi put igrala je na zenskom sampionatu Britanije 1912, kada je osvojila 2. mjesto. Sampionat je osvojila posljednji put 1948 kada je imala 76. godina. Tako je postala najstariji ucesnik koji je pobjedio na nacionalnom sampionatu. Bila je i izazivacica sampionke svijeta 1927. godine i 1933. godine.

Teleprinter
Prvi put turnirska partija je igrana preko teleprintera 25. avgusta 1965, kada je Bobi Fischer igrao na Memorijalnom Kapablankinom turniru. Igrao je partije preko teleprintera iz New Yorka protiv protivnika koji su bili u Havani, na Kubi.

Turnir u Londonu 1851
To je prvi odrzan medjunarodni turnir. Turnir je odrzan u sklopu Velike izlozbe „Art and Industry“, 1851. godine. Organizatori su bili Howard Staunton i klub St. George’s klub. Anderssen je osvojio veliki srebrni pehar od 183 funte. Bio je duzan 1/2 nagrade Szenu zbog privatnog dogovora da onaj koji osvoji prvu nagradu podijeli je sa onim drugim.

Thompson, Theophilus (1855-1910?)
Prvi africko-americki sahista.

Araiza, Jose (1897- ?)
Pobjedio je na sampionatu Meksika 15 puta za redom.

Sahovska marka

Prva marka sa sahovskom temom izdana je u Bugarskoj  29. septembra 1947. Marka od 9-leva imala je sliku konja i podjecala na Balkanske igre u Sofiji na kojima su ucestvovali Bugarska, Jugoslavija, Madjarska i Rumunija.

Firdausi
Jedan od najvecih perzijskih pjesnika. Godine 1011 zavrsio je veliku epsku pjesmu „Shah Nama“ (Knjiga kraljeva) koja prica o istoriji saha. Ova dugacka pjesma je pisana 35. godina. To je jedini pre-islamski izvor koji daje takve detalje kao nazive sahovskih figura.

Neobjektivna ocjena?

Sahista 16. vijeka svestenik Ruy Lopez izjavio je da nijedan sahista bez obzira na sahovsko znanje nece nikada igrati prvi potet 1. c4 (englesko otvaranje) da njime pocne partiju.

Morphy
Tokom svoje kratke sahovske karijere, Paul Morphy je igrao samo na jednom turniru. To je bio inauguralni Americki sahovski kongres na kojem je ucestvovalo 16 sahista. Na tom nokaut takmicenju koje je odrzano u New Yorku 1957. godine u finalu Morphy je porazio  Louisa Paulsena postigavsi (+5, -1, =2).

Eliskases

Majstor Eliskases pobjedio je bivseg prvaka svijeta Kapablanku 1937. godine i buduceg prvaka svijeta Fischera 1960. godine.

Sovjetski sahisti
U SSSR-u je bilo 1923. godine samo 1000 registrovanih sahista.

Godine 1949 cak 125.000 sahista ucestvovalo je u takmicenju za sampionat SSSR.

Tamerlane (1336-1405)
Mongolski vladar i osvajac iz 13. vijeka. Smatrao je lov i sah kao dvije razonode dostojne ratnika. Svog sina je nazvao Shahrukh („sahovski top“).

Kaisa
Sahovska muza, ustvari sumska nimfa, opjevana u pjesmi Sir William Jonesa, 1763.

Stevenson
Vera Menchik, svjetska sampionka, udala se i postala gospodja Stevenson. Sonja Graf, sampionka U.S. udala se i postala gospodja Stevenson.

Silans, Chaude de
Prva zena koja je igrala na muskoj Olimpijadi (u Dubrovniku), 1950. Igrala je na prvoj rezervnoj tabli za Francusku. Pobjedila je jednu partiju, jednu partiju remizirala i izgubila cetiri partije.

Saunders, Elaine
Pobjedila je na sampionatu Britanije za djevojcice mladje od 21. godine, kada je imala samo 10. godina. Osvojila je sampionat Britanije za zene 1939. godine kada je imala 13. godina.

Streisand, Barbara
Skolska drugarica Bobija Fischera na Erasmus High School iz Brooklyna koja je postala glumica i pjevacica.

CAREW, LADY JANE (1797-1901)
Prva sahistkinja koja je zivjela u tri vijeka!

Uvrijedjeni knez
Andreas Dadian (1850-1910) bio je gruzijski knez manje poznat kao sahista (bio je sahista amater), a poznatiji kao sahovski pokrovitelj na prelazu 19 i 20. vijeka. Tvrdio je da je pobjedjivao mnoge majstore, ali je cinjenica da su majstori bili „saradnici-pomagaci“ u tim partijama koje je knez pobjedio.
Kada je veliki ruski sahista Mihail Chigorin odbio da ucestvuje u jednoj od takvih „saradnji“, Dadian je sprijecio Chigorina da ucestvuje na turniru u Monaku 1903, na kojem je Dadian bio organizator.

„Zakucani“ potez
Englesko otvaranje je prvi put odigrano na medjunarodnom nivou 1843. godine kada ga je primjenio Howard Staunton tokom svog matcha protiv francuskog sahiste Pierre Saint-Amant-a. O Stauntonu i engleskom otvaranju postoji i anegdota.

Stauntonove kolege su pokusale da ga nagovore da pokusa neki drugi potez kao pocetni u otvaranju, a ne uvijek c4. Tako, za jedan ekipni match odlucili su da mu ucvrste ekserom piona „c“ na polju c2. Staunton je stigao, sjeo za tablu 1, pruzio ruku i pokusao gurnuti „c“ piona dok je ostatak njegove ekipe jedva savladjivao smijeh. Na kraju, poslije bezuspjesnih pokusaja da povuce zeljeni potez, pozvali su vratara koji je upotrebio klijesta da izvuce ekser koji je ucvrscivao c piona. Staunton je ostao cijelo vrijeme stalozen. Nije odustao od poteza 1.c4.“

Simultanka – rekord
Medjunarodni majstor, Andrew Martin, postigao je novi svjetski rekord, 21. februara 2004, u  Wellington College Crowthorne, kada je odigrao simultanku protiv 321 sahiste u isto vrijeme. Prethodni rekord je bio simultanka protiv 310 sahista, koji je postignut prije 8. godina u Svedskoj. Da bi se priznao za svjetski rekord, Andrew je morao da pobjedi bar 80% protivnika. Njegov rezultat je bio: 294 pobjede, 26 remija i samo 1 poraz.
Jedini poraz nanio mu je Talal Shakerchi, predsjednik jedne od kompanija sponzora Meditor Capital Management Ltd.
Andrew je simultanku poceo u 09.27 a zavrsio u 02.18 slijedeceg dana. Tokom tih 16 casova i 51 minut setao je preko 5 milja i odigrao ukupno preko 7.000 poteza. Andre je zabiljezio svoju prvu pobjedu u 10.45, a svoju pobjedu kojom je postigao neophodnih 80% pobjeda u 0.55. Posljednji protivnik kojeg je pobjedio bio je stari sahista Crowthorne Chess Club, penzioner Gordon Ironside.
Andrew Martin ima 47 godina i glavni je trener juniora Engleske. Zivi u Sandhurst, Berkshire i poducava sah u brojnim skolama u tom podrucju. Clan je i Eversley Cricket Club i Camberley Chess Club, koji su organizovali ovo obaranje svjetskog rekorda.

 

Tartakover, Savieli (1887-1956)
Jednom je velemajstor Tartakover izgubio zaredom pet partija. Kada su ga upitali kako se to desilo on je odgovorio:“U prvoj partiji imao sam zubobolju. Tokom druge partije me boljela glava. U trecoj paritji sam imao napad reumatskih bolova. Za vrijeme cetvrte partije se nisam osjecao dobro. A peta partija? Moram li ja pobjediti svaku partiju?“

 

Siegbert Tarrasch (1862-1934)
Imao je najslabije opravdanje kada je izgubio match za titulu svjetskog sampiona. Poslije poraza od Laskera, okrivio je za svoj poraz uticaj „morskog vazduha“. Match se igrao u Dusseldorfu, 100 milja od morske obale. Godine 1918 pobjedio je u matchu u kojem je nagrada bila kilogram masla. Tarrasch je bio doktor medicine specijalista za hipnozu.

Thomas, George (1881-1972)
Sahovski sampion Britanije 1923. godine, sampion Britanije u badmintonu (1920-23), i cetvrtfinalist u tenisu na Wimbledonu. Njegova majka je bila pobjednik prvog zenskog sampionata Britanije u Hastingsu 1895. godine. Bio je clan pobjednickog dubla ekipnog sampionata Wimbledona 1919. godine. Imao je medjunarodni rang squash i stolno-teniskog igraca. Dijelio je prvo mjesto u Hastingsu.

Pocetak sampiona
Da se kvalifikuje na medjunarodni turnir 1911 San Sebastian, svaki igrac je morao da zavrsi najmanje kao treci na bar dva medjunarodna turnira. Izuzetak je napravljen za Hose Kapablanku, zato sto su organizatori uracunali njegovu pobjedu protiv Frank Marshalla 1909.  Dokazalo se da su organizatori u pravu, jer je Kapablanka pobjedio na turniru postigavsi 6 pobjeda, 7 partija je remizirao i izgubio samo 1 partiju.

Slab pocetak
Prva partija Tigrana Pertrosjana u finalu sampionata SSSR-a bio je poraz u samo 13 poteza od Aleksandra Kotova, u prvom kolu tog turnira koji se igrao 1949. godine u Moskvi.

Berlinske plejade
To je bio nadimak za 7 njemackih sahista 19. vijeka koji su objavljivali knjige i putovali zemljom dajuci simultanke i poducavajuci sah. Ti sahisti su:

1.LE Bledow (1795-1846)
2.K Schorn (1802-50)
3.B Horwitz (1807-85)
4.TH von der Lasa (1808-1899)
5.C Mayet (1810-1868)
6.W Hanstein (1811-50)
7.PR Bilguer (1813-1840)

Pocetak sampionata
Godine 1920, Alexander Ilyin-Genevsky je prihvatio odgovornost za organizovanje sampionata SSSR-a, koji je odrzan u Moskvi. Iako je stanje bilo tesko, kao posljedica Prvog svjetskog rata i Oktobarske revolucije, turnir je  organizovan. U jednom dijelu turnira, igraci su zbog nedostatka hrane zaprijetili „strajkom“. Ipak turnir se uspjesno zavrsio. Pobjedio je Aleksandar Aljehin. Ilyin-Genevsky koji je takodje ucestvovao na turniru zavrsio je na 10- mjestu sa 7 poena iz 16. partija.

Sampionska upornost
Efim Geler, Mark Tajmanov, David Bronstein, Lav Polugajevski i Mihail Talj su jedini igraci koji su igrali na 20. ili vise sampionata SSSR-a na finalnom turniru.

Rekordi u matchevima za titulu svjetskog sampiona:

Najmanje remija – 1 (Steinitz-Tchigorin, 1889).
Najveci povratak – Steinitz je prevladao 1-4 poraz protiv Zukertort i pobjedio 1886. godine.
Najduza partija – 124 poteza (Korchnoj-Karpov, 1978).
Najduzi match – 48 partija (Karpov-Kasparov, 1984-85).
Najvise remija u jednom matchu – 40 (Karpov-Kasparov).
Najveci broj matcheva – 8 (Lasker).
Najvise pobjeda u jednom matchu – 11 (Aljehin-Bogo, 1929).
Najkraca pobjeda – 19 poteza (Steinitz-Zukertort).
Najvise uzastopnih remija – 17 (Karpov-Kasparov).
Najveci broj poteza u matchu – 1647 (Karpov-Kasparov).
Najduze trajao – 159 dana (Karpov-Kasparov).
Najveca razlika u godinama- 32 godine razlika izmedju Emanuela Laskera koji je imao 26. godina i Steinitza koji je imao 58. godina.
Najstariji svjetski sampion – Wilhelm Stientiz sa 56 godina pobjedio je Tchigorina.

Waldowski, Paul
Pobjedio je u toku jedne iste sedmice 1983. godine na pozivnom sampionatu Nebraske kao i drzavnom amaterskom sampionatu.

Svjetski sampionat
Prvi sahovski sampionat odrzan je 1886. godine. Sah je drugi sport u kojem se odrzao svjetski sampionat. Prvi sampionat svijeta odrzan je 1873. godine u biljaru.

World Open
Na World openu u New Yorku, 1983. godine, pet igraca je dijelilo prvo mjesto: Spraggett, Quinteros, Shirazi, Bass, i Zaltsman. Nijedan od njih nije rodjen u USA.

Nacionalni dan saha

Predsjednik USA, Gerald Ford proglasio je 9. oktobar 1976 „Nacionalnim danom saha“ u USA da bi „odao posebno priznanje igri koja stvara izazov, inelektualnu stimulaciju i uzivanje za gradjane svake dobi.“

Uzaludna borba
Najslabiji rezultat na jednom turniru postignut je na turniru Monte Carlo, 1903. godine. Pukovnik Moreau zavrsio je turnir sa katastrofalnim rezultatom +0, =0, -26. On je bio clan organizacionog odbora pa je uspio da dobije poziv za turnir. Nepotrebno je reci da nije dobio poziv iduce godine!

Balet
Prvi balet sa sahovskom temom bio je „Sahovski balet“ koji je izveden za francuskog kralja Luja XIV. Balet pod nazivom „Sah-mat“, komponovao je Sir Arthur Bliss, koreograf je bio Ninette de Valois,  i pripremljen je 1937, za Paris World Exhibition. Prvi balet koji je ukljucivao i pantomimu bio je „Sinbad moreplovac“ (1953), gdje su klizaci igrali partiju Morphy – Duke of Brunswick. Godine 1986. Tim Rice je napravio mjuzikl „Sah“.

Barnes, Thomas (1825-1874)
Thomas Barnes postigao je vise pobjeda protiv Paula Morphija od bilo kog drugog; pobjedio je 8 partija i izgubio 19. Podvrgnuo se dijeti i izgubio za deset mjeseci 65 kilograma sto mu je prouzokovalo smrt.

Jaki finisher
Sovjetski velemajstor Efim Geller je jedini sahista koji je izgubio 5 partija na sampionatu SSSR-a i uspio da osvoji titulu sampiona. Na 22. sampionatu u Moskvi 1955, Geller je postigao rezultat +10, -5, =4, i zavrsio na diobi prvog mjesta sa Vasilijem Smislovom, kojega je pobjedio u play-off matchu.

Brzopotezan finish
Poslije slabog starta na 40. sampionatu SSSR-a, odrzanom u Baku 1972. godine, Mihail Talj je popravio formu u toku turnira i osvojio 15 poena iz 21. partije. On je svoj uspjeh pripisao igranju serije brzopoteznih prijateljskih partija sa lokalnim majstorima u foajeu turnirske sale.

Piatigorsky Cup
 U julu 1963. godine Bobi Fischer odbio je da se takmici na Prvom turniru Piatigorsky Cup u Kaliforniji na kojem su ucestvovali igraci kao sto su Petrosjan, Keres, Gligoric, Reshevski i Benko.
Umjesto toga on je otputovao u Wisconsin da uzme ucesca na Western Openu u Bay City. Na tom vikend turniru igranom po svajcarskom sistemu prva nagrada je iznosila 750 dolara. Fischer je pobjedio na turniru postigavsi 7 pobjeda i 1 partiju je remizirao.
Po jednoj pretpostavci razlog neucestvovanja Fischera na turniru Piatigorsky Cup je to sto je porodica Piatigorsky bila jedan od ziranata matcha Fischera- Reshevski 1961. godine, koji je bio prekinut pri nerjesenom rezultatu. Fischer se sjetio okolnosti prekida matcha i to je moguci razlog sto je odbio poziv za ucescem na Piatigorsky Cup-u.

Agzamov, Georgy (1954-1986)
Ruski velemajstor (1984) koji je stradao nesretnim slucajem kada je pokusao plivati precicom i zaglavio se izmedju dvije stijene.

Fagan, Mathilda (1850-1931)
Pobjednica turnira u Bombay, Indija na kojem je ucestvovalo 12 sahista. Pobjedila je sve partije. Ipak, diskvalifikovana je jer je bila sahistkinja u klubu cije clanstvo je ograniceno samo na muskarce. Zalila se sudu na odluku i dobila presudu. Postala je kasnije i aktivista za emancipaciju zena.

Bacrot, Etienne (1983- )
Godine 1997 Bacrot je postao najmladji velemajstor u istoriji (do tada) sa 4 godina i 2 mjeseca. On je bio i najmladji FIDE majstor sa 10 godina i pobjedio na sampionatu svijeta za mladje od 12. godina, 1995.

„Setajuci ECO“
Nadimak Semyona Furmana, velemajstora i uspjesnog trenera mnopgih mladih sovjetskih majstora.

Akins, Claude (1926-1993)
Filmski glumac i ljubitelj saha. Naucio je sah Dean Martina. Redovno je
pobjedjivao u sahu John Wayne-a.

Boja za kandidata
  Godine 1980, Boris Spaski i Lajos Portisch odigrali su nerjeseno njihov match kandidata (+1, =12, -1).  Portisch je otisao u slijedece kolo zato sto je pobjedio crnim figurama, dok je Spaski pobijedio bijelim figurama.

Nagrada za prvog velemajstora
 Godine 1971, ljubitelj saha u Britaniji Jim Slater ponudio je nagradu od 5,000 funti za prvog britanskog igraca koji osvoji titulu velemajstora. Nagradu je osvojio Tony Miles, koji je postao velemajstor u februaru 1976.

Pocetak
  Sahovska federacija USA (The United States Chess Federation) je osnovana 1939, kada su se spojile Americka sahovska federcija (American Chess Federation), Nacionalna sahovska federacija (National Chess Federation) i Zapadna sahovska federcija (Western Chess Federation) u jedno kontrolno tijelo za sah u USA.

Sampionska klasa
 Mihail Talj je morao istupiti poslije 21. kola (od 28 koliko se igralo) na turniru kandidata u Curacao, 1962 zbog bolesti. Dok se oporavljao u bolnici, jedini sahista koji ga je posjetio bio je Bobby Fischer.

To sam vidio. Idem kuci
 Na turniru u Hastingsu 1895, Wilhelm Steinitz  je postigao dobijenu poziciju, sa forsiranim matom, protiv Kurt von Bardelebena. Kada je Steinitz ustao od table da proseta, Von Bardeleben je vidio forsiran mat i ostavio Steinitzu biljesku u kojoj je jednostavno pisalo, „“To sam vidio. Idem kuci.“, i zatim otisao. Kada se Steinitz vratio, ocigledno nije bio prezadovoljan sto je demonstirao forsiran mat gledaocima umjesto da je lijepi dobitak izveo do kraja u partiji.

Progonjeni Madjar
  Madjarski majstor Vincent Grimm (1800-72) dobio je poziv da se takmici na Medjunarodnom turniru u Londonu 1851. Grimm, je medjutim bio ukljucen u pobunu 1848 godine protiv Habsburske monarhije, pa je bio uhapsen zbog stampanja i distribucije subverzivne literature. Bio je protjeran u Aleppo, i nije mogao da ucestvuje na turniru.

Fyodor Duz-Khotimirsky
Iako je ostao bez neke od glavnih nagrada na turniru 1909 u St. Petersburgu, Fyodor Duz-Khotimirsky je dobio specijalnu nagradu za pobjedu nad pobjednicima turnira Akibom Rubinsteinom i Emanuelom Laskerom.

Paul Morphy
Samo u slobodnim partijama koje su zabiljezene, Paul Morphy je zrtvovao 52 kraljice, 97 topova, 263 lovca i 136 konja.

Tezak potez
Najduze za jedan sahovski potez razmisljao je Francisco R. Torres Trois, koji je potrosio 2 sata i 20 minuta za jedan potez u partiji protiv Luis M.C.P. Santos, u Vigo, Spanija, 1980 kada je imao na raspolaganju samo da moguca poteza.

Hortova simultanka
Vlastimil Hort iz Cehoslovacke izveo je zadivljujucu egzibiciju na Islandu u aprilu, 1977 kada je igrao protiv 550 protivnika, od cega 201 simultano, i izgubio samo 10 partija, u preko trideset casova igre. Hort je postavio rekord od najvise uzastopnih partija u oktobru 1984 godine u Porzu, Njemacka. Odigrao je 663 partije u 32.5 sati, igrajuci po vise od stotinu partija simultano. Partije su prosjecno trajale 30 poteza, a Hort je dobio preko 80 % svih partija.

Sah na filmu
Prvi put se sah pojavio u filmu THE WISHING RING, godine 1914 dok je prvi film o sahu bio  CHESS FEVER, napravljen u Moskvi 1925, u kojem je glavnu ulogu imao Jose Capablanca. Match za svjetskog sampiona Fischer-Spassky, godine 1972 bio je najgledanija TV emisija svih vremena na PBS.

Mogucnosti u sahu
Neke cinjenice o sahu su: Prva dva poteza bijelog i dva poteza crnog mogu se odigrati na 197299 nacina stvarajuci 72000 razlicitih pozicija, od kojih 16556 su rezultat samo pkretanja piona. Lovac se moze pomjeriti sa polja e1 na polje e7 u osam poteza na 483 razlicita nacina.

George Koltanowski
George Koltanowski je usao u Guinness knjigu rekorda poslije njegove simultanke koju je odigrao 20. septembra u Edinburghu, Skotska, u kojoj je igrao 34 partije naslijepo i tokom 13,5 casova dobio 24 partije i 10 remizirao.
Godine 1960, GM Koltanowski je odigrao 56 uzastopnih partija naslijepo, pobjedivsi 50 i remizirao 6 partija.
Koltanovski je bio i najstarijio zivi velemajstor u 96. godini. (Velemajstor Koltanovski je umro 5.2.2000. u San Francisku).
GM Koltanowski je napisao 30 sahovskih knjiga.

Emanuel Lasker
Dr. Emanuel Lasker je najduze drzao titulu sampiona svijeta: 26 godina i 337 dana.

Steinitz
Wilhelm Steinitz je postao prvi sampion svijeta u sahu 1886. godine. Sah je drugi sport u koem je odrzan svjetski sampionat, poslije biljara (1873).

Mason
Mason je odigrao 144 uzastopna poteza damom protiv Mackenzie u Londonu, 1882. godine.

Paulsen
Paulsen je odigrao 4 puta uzimanje en passant u jednoj partiji od 6 mogucih protiv Andersson-a godine 1870.

Kratka partija
Na otvorenom sampionatu USA 1959 odigrana je slijedeca partija.

Bijeli: Masefield Crni: Trinka

1: e4 g5

2: Nc3 f5

3: Qh5 mat

Mat u 3 poteza!

Najduza partija
Najduza sahovska partija je odigrana u Beogradu, 17. februara 1989. izmedju Ivana Nikolica i Gorana Arsovica. Partija se igrala 20 casova, trajala 269 poteza i zavrsila je remijem.

Turnir na Bledu

Tokom prvog kola medjunarodnog turnira na Bledu 1931 gledaoci su pravili toliko buke i dekoncentriasali igrace da je ostatak turnira odrzan u manoj sali, gdje je bilo zabranjeno gledaocima da puse i prave buku.

Kasparov
Prije gubitka od Teimora Radjabova u Linaresu, 2003, Garry Kasparov je posljednji put izgubio sa bijelim figurama protiv covjeka u „klasicnom sahu“ 1996, kada ga je porazio Vladimir Kramnik u Dos Hermanas-u.

Steinitz i Zukertort
Kada su Wilhelm Steinitz i Johannes Zukertort igrali match za titulu sampiona svijeta 1886. godine, obojica su bila izdavaci sahovskog casopisa. Steinitz je bio izdavac casopisa „International Chess Magazine“, dok je Zukertort bio ko-izdavac casopisa „Chess Monthly“. Obojica su koristili strane svojih casopisa za polemiku i prepiranje prije nego sto je match poceo.

 

Harrwitz
Daniel Harrwitz (1823-1884) bio je jedan od vodecih igraca na svijetu tokom 1850-tih. Ugled mu je kvarila navika da uzme „raspust“ u sredini glavnih matcheva u kojima mu je prijetio tezak poraz. Takav „raspust“ uzeo je tokom matcheva sa  Anderssenom 1848, Williamsom 1853, Lowenthalom 1853 i Morphy-jem 1858. godine.

Sahovski profesionalci
Od 1775 do 1792, Andre Philidor je provodio od februara do maja dajuci sahovske lekcije i igrao naslijepo u Parsloe’s Chess Club u St James Street, London. Philidor je za lekciju zaradjivao krunu.

Pocetkom 1850-tih Bernhard Horwiz slicno je bio anagazovan kao sahovski profesionalac u Chess i Coffee Room u Oxford Street kojeg je osnovao kompozitor problema Josef Kling.

Kaminer

Krajem 1937, poznati sovjetski kompozitor studija Sergey Kaminer dao je knjigu Mihailu Botviniku u kojoj su bile sadrzane sve njegove sahovske studije koje je do tada komponovao. Kaminer je zelio da svoj rad ostavi buducim generacijama. Godine 1938. bio je uhapsen i stradao u jednoj od „cistki“ koje je sproveo Staljin. U vrijeme smrti Kaminer je imao 30. godina.

Keres
Zbog obaveza, Paul Keres je morao napustiti partije u dopisnom sahu koje je igrao za Estoniju u finalu prve IFSB olimpijade koja se igrala od 1937 do 1939 godine. Keresov stariji brat Harald preuzeo je njegove partije i jednu od njih dobio a tri remizirao.

Karo-Kan

Karo-Kan odbrana nije se igrala u matchevima za titulu svjetskog sampiona sve do 1958. godine, kada je Mihail Botvinik igrao protiv Vasilija Smislova.

Turnir „Crown Group“

Svake godine holandski grad Hoogeveen organizuje turnir „Crown Group“. Igra se kruzni turnir a ucestvuje sampion svijeta, sahistkinja, omladinac i holandski sahista. Godine 2003 ucesnici su bili Anatolij Karpov, Judit Polgar, Lev Aronian, Ivan Sokolov.

AVRO
Algemeene Veerenigde Radio Oemrop, holandska kompanija za emitovanje, koja je sponzorisala najajci turnir do tada (odrzan je 1938. godine). Osam najjacih sahista ucestvovalo je na turniru (Keres, Fine, Botvinnik, Alekhine, Reshevsky, Euwe, Capablanca, and Flohr). Prvo mjesto je donosilo nagradu koja danas odgovara 550 dolara, osvojio je Aljehin. Kapablanka je po prvi put imao manje od 50% poena i izgubio je 4 partije. Flohr, sluzbeni izazivac za koga se ocekivalo da igra match protiv Aljejhina za titulu svjetskog sampiona bio je posljednji sa samo jednom pobjedom tokom 14. kola.

Prekidanje partije
Prekid partije uz „kovertiranje poteza“ prvi put je primjenjeno u Parizu 1878. godine.

al-Adli (800?-860?)
Tvorac analize otvaranja. Koristio je opisnu sahovsku notaciju i rejting sistem (5 klasa sahista). Bio je najjaci sahista dok nije bio porazen od ar-Razi-ja.

Najstarija zabiljezena partija
Najstarija zabiljezena partija nadjena je u rukopisu iz 10. vijeka. Najstarija zabiljezena partija modernim stilom bila je u 15. vijeku izmedju sahista Francisco de Castelliz i Narcisi Vinoles.

Stevenson
Vera Menchik, svjetska sampionka, poslije udaje postala je gospodja Stevenson. Sonja Graf, sampionka U.S.A., poslije udaje takodje postala je gospodja Stevenson.

Strauss, David (1946- )
Prvi medjunarodni majstor koji je bio porazen od kompjutera. Godine 1986 jedna eksperimentalna masina Fidelity pobjedila je Straussa na US Openu 1986

Kalabrez
Nadimak italijanskog sahiste Gioacchino Greca, iz 17 vijeka.

Uzimanje
Najduze odlaganje uzimanja figure ili piona bilo je 57 poteza, i desilo se u partiji Chajes-Grunfeld, Carlsbad 1923. Partija je trajala 15 sati i odigran je 121 potez.

Georges Cartier
Pseudonim  Dr. Savielly Tartakowera tokom Dugog svjetskog rata kada je bio porucnik u Slobodnoj armiji Francuske.

Averbakh, Yuri (1922- )
Ekspert za zavrsnice, velemajstor, predsjednik Sovjetske sahovske federacije od 1972 do 1977. Njeova cerka se udala za velemajstora Marka Tajmanova.

Dopisni sah preko novina
 Od sredine 1940 do kraja 1972, svajcarski majstor Henry Grob odigrao je ukupno 3.614 dopisnih sahovskih partija, cesto igrajuci odjednom 60-70 partija. Njegov ukupni rezultat je bio +2,703  -430  =481 (81.4%).  Sve ove partije igrao je protiv citalaca ciriskih novina Neuen Zurcher Zeitung.  Grob-ovi potez su bili stampani u novinama, a njegovi protivnici bi mu zatim poslali svoje poteze.

Jos uvijek jak
Sa 90. godina, Edward Lasker je ucestvovao u matchu preko teleksa odigranom izmedju Londona i New Yorka, 11. septembra 1976. godine i tako postao jedna od najstarijih ucesnika nekog velikog medjunarodnog sahovskog dogadjaja.

Ashtapada
Tabla sa 64-polja, koja je koristena u Indiji jos u 2. vijeku prije nove ere a koja je kasnije „pozajmljena“ sahu.

Atkins, Henry (1872-1955)
Britanski majstor koji je osvojio sampionat Britanije 9 puta, (sedam puta za redom 1905-1911, 1924, 1925) od 11 puta koliko je ucestvovao. Samo je Penrose pobjedio vise puta na sampionatu (10 puta). Bio je poznat pod nadimkom „mali Steinitz“.

Biser iz Zandvoorta
Naziv za 26. partiju u matchu za svjetskog sampiona izmedju Euwe-a i Aljehina. Partija je odigrana 1935. u Zandvoortu u Holndiji.

N.N.
Nescio Nomen, latinska fraza koja znaci „nepoznato ime“. Uobicajeno je i u sahu da se pise N.N. za sahistu cije ime nije poznato, najcesce za ucesnika u simultanci.

Palciauskas, Victor (1941- )
Pobjednik 10. sampionata svijeta u dopisnom sahu (1984. godine). Bio je doktor nauka u teoretskoj fizici i profesor geofizike.

Perlis, Julius (1880-1913)
Austrijski advokat i sahista, poljskog porijekla. Umro je od posljedica nesrece tokom planinarenja na Alpima.

Oskar
Nagradu Svjetski sahovski Oskar osnovao je u decembru 1967 gospdin Jordi Puig sa ciljem da sahovski novinari odaberu najboljeg igraca godine.

Palamede, Le
Prvi casopis posvecen iskljucivo sahu, osnovao ga je La Bourdonnais 1836. godine. Casopis je nazvan prema Palamades-u, iz anticke Grcke za kojeg se vjeruje da je imao mnogo pronalazaka, ukljucujuci i sah.

Philidor, Andre (1726-1795)
Njegov otac je bio kraljevski muzicki bibliotekar i imao je 20-oro djece. Druga zena mu je bila preko 50 godina mladja od njega. Andre je bio drugo dijete iz tog drugog braka. Philidor je jos pobjedjivao protivnike dajuci im piona fore i kada je imao 69. godina.

Filipini
Filipinska sahovska federacija ima odjecu propisanu za sahiste. Filipinska vlada je bila spremna da plati 5 miliona dolara za match Fischer-Karpov. Oni su jedina zemlja koja je poslala jednu ekipu na Sahovsku olimpijadu u Haifu 1976. godine i na „Sahovsku kontra-olimpijadu“ u Tripoli, u Libiju.

Sahovska fotografija
Prvu poznatu fotografiju sahista izradio je Fox Talbot, 1843. godine.

Sutton, Willie
Poznati pljackas banaka kojeg je FBI uhapsila 1952. godine. Kod sebe je imao sahovsku knjigu: „Kako misliti unaprijed u sahu“, ciji je autor Horowitz.

Tarjan, James (1952- )
Americki velemajstor koji je osvojio tu titulu 1976. To je bila prva titula velemajstora u USA poslije 12. godina.

Alexandre, Aaron (1766-1850)
Autor „Sahovske enciklopedije“, prve knjige koja je sadrzavala sakupljene sve varijante otvaranja poznate u to vrijeme. Knjiga je objavljena 1837, i u njoj je uveo algebarsku notaciju i oznake za rokadu 0-0 i 0-0-0. Napisao je takodje „Ljepote saha“ 1846. godine, prvu veliku zbirku sahovskih problema i zavrsnica. Bio je jevrejski svestenik a uz to je bio i operator u sahovskokm automatu „Turcin“.

Ogranicenje vremena
Prvi put je primjenjena kontrola vremena u matchu Anderssen-Kolisch, 1861. godine. Pjescani sat je mjerio vrijeme, a svaki igrac je morao odigrati 24 poteza za dva sata.

Allgaier, Johann (1763-1823)
Autor prve sahovske knjige objavljene u Njemackoj 1795. godine. Bio je operator u sahovskom automatu „Turcin“, i sakriven u automatu je pobjedio Napoleona Bonaparte-a 1809. godine. Sluzio je u austrijskoj armiji kao intendant. Umro je od „vodene bolesti“ (driopsije).

Torre, Eugenio (1951- )
Filipinski velemajstor i prvi velemajstor u Aziji. Jednom je izabran medju deset najzgodnijih sportista na Filipinima i o njemu je snimljen film.

Najjaci turniri 20. vijeka (uz prikazan FIDE rejting)

Linares 1994 – 2685
Hague-Moscow 1948 – 2682
Linares 1993 – 2680
AVRO 1938 – 2677
Moscow 1992 – 2676
Reggio Emilia 1991-92 – 2676
Amsterdam 1988 (Optibeurs) – 2674
Tilburg 1991 – 2666
Dortmund 1992 – 2659
Linares 1992 – 2659
Linares 1991 – 2658
Amsterdam 1988 (Euwe Memorial) – 2658

Drugi svjetski rat
Tokom drugog svjetskog rata vise poznatih sahista je izgubilo zivot ukljucujuci sahiste: Ilyin-Genevsky, Riumin, S. Weinstein (Predsjednik Lenjingradskog sahovskog kluba i trener Botvinika), Rabinovich, Troitzky, Belavenets, Kubbel, Henrich Wolf, Vera Menchik, Olga Menchik, V. Petrov, Junge, Przepiorka, Treybal, Steiner, Votruba, Appel, H. Friedman, A. Frydman, Lowekl, Szpiro, Kremer, Kolski, Regedzinski.

Los rezultat
O’Sullivan iz Irske osvojio je samo pola poena iz 13. partija koje je igrao na Zonskom prvenstvu EVrope u Hilversumu.

Wyller, Robert
Godine 1948 Robert Wyller iz Glendale, Kalifornija, igrao je istovremeno 1001 dopisnu partiju.

Whitaker, Norman (1890-1975)
Advokat i medjunarodni majstor. Djelio je prvo mjesto na USA Openu, 1923. godine. Dobio je 100,000 dolara od Charlesa Lindbergha jer je obecao da ce vratiti Lindberghovo kidnapovano dijete. To je bila prevara zbog cega je zavrsio u zatvoru pet godina. Novac koji je dobio nije nikada nadjen. Zbog drugih prevara bio je vise puta u zatvoru.

Banks, Newell (1887-1977)
Bio je sampion U.S.A. u dami ali sahovski majstor. Na turniru u Cikagu, 1926. godine pobjedio je sampiona USA,  Frank Marshalla, i njegovog tada pvog izazivaca Isaac Kashdana.

Osnovne sahovske zavrsnice
Jedna od najboljih knjiga o zavrsnicama. Reuben Fine-u je trebalo samo 3 mjeseca da je napise.

Baturinsky, Victor (1914-? )
Sef delegacije Karpova tokom prvih godina kad je Karpov postao svjetski sampion. Bio je tuzilac u Staljinovo vrijeme u NKVD (tajnoj polciji) i bio pukovnik za vrijeme Lavrenti Beria, sefa tajne policije koji je kasnije bio pogubljen za vrijeme Nikite Hruschova.

Beechey, Frideswide (1843-1919)
Prva zena koja je pisala sahovsku rubriku i prva zena koja je osvojila nagradu kao sahovski kompozitor (1882).

Beliavsky, Alexander (1953- )
Ruski velemajstor (1975) koji je pobjedio na Omladinsklom sapionatu svijeta 1973 i na sampionatu SSSR-a 1974. godine.

Ragozin, Vyacheslav (1908-1962)
Godine 1944 Ragozin se pripremao sa Botvinikom za sampionat SSSR-a. Oni su se pripremali sa ukljucenim radiom na maksimum da bi se privikli na eventualnu buku u sali za igru. Ragozin je zavrsio na 14,. mjestu (od 17. ucesnika) i za to je okrivio neobicnu tisinu u turnirskoj sali!

Reggio Emilia
Godine 1991-92 odigran je prvi turnir 18. kategorije i najjaci turnir u 20. vijeku (prosjecan rejting bio je 2676 poena) – odrzan je u Reggio Emilia, Italija. Pobjedio je Viswanathan Anand.

Reti, Richard (1889-1929)
Reti je igrao iste godine na sampionatu Madjarske i Cehoslovacke. Na ulici ga je udario automobil pa je prebacen na na lijecenje u bolnicu. Dok je bio u bolnici dobio je sarlah od kojeg je umro.

Rossolimo, Nicolas (1910-1975)
Rodjen je u Kijevu, a roditelji su mu bili Grci. Odselio je u Francusku i 10 puta pobjedio na sampionatu Pariza a zatim odselio u USA gdje je pobjedio na USA Openu 1955. Snimio je plocu sa ruskim pjesmama. Osvojio je u dzudu braon pojas. U Parizu i New Yorku je zaradjivao vozeci kao taksist. Igrao je na tri Sahovske olimpijade za ekipu USA a bio je u olimpijskom timu Francuske 1972. Umro je u Greenwich village poslije pada sa pokretnih stepenica.

Rusija
Sah je prvi put unesen u Rusiju 820. godine. Prva Sveruska sahovska federacija osnovana je 1914. godine i imala je 65. clanova.

Saunders, Elaine
Pobjedila je na samopinatu Britanije za sahistkinje mladje od 21. godine kada je imala svega 10. godina. Zenski sampionat Britanije osvojila je 1939. kada je imala 13. godina. .

Scrivener, Robert (1881-? )
Godine 1961 Robert Scrivener je pobjedio na sampionatu Mississippi State, kada je imao 80. godina. Tako je postao najstariji sampion neke of drzava.

Kratke partije
Najkraca partija na sampionatima USA bila je partija od 5 poteza odigrana 1984. izmedju Shirazi i Petersa.

Prvi slijepi sahista na Olimpijadi
Prvi slijepi sahista koji se takmicio na Sahovskoj olimpijadi, bio je engleski igrac TH Tylor, koji je igrao na 5. tabli za ekipu Engleske na Sahovskoj olimpijadi u Hamburgu 1930. godine.

Carew, Lady Jane (1797-1901)
Prva sahistkinja koja je zivjela u tri vijeka.

Carr, Neil (1968- )
Najmladji sahista koji je pobjedio velemajstora u igri sa casovnikom na simultanoj egzibiciji. Godine 1978. imao je 10. godina kada je pobjedio velemajstora.

Od amatera do profesionalaca
Na turniru u San Sebastianu 1911, prvi put je na medjunarodnom turniru ucesnicima placeno za sve troskove ucestvovanja.

Sahovska tabla
Prva sahovska tabla sa naizmjenicnim crnim i bijelim poljima pojavila se u Evropi 1090. godine.

Novac za match
Hose Kapablanka se slozio 1926. godine da brani u matchu titulu svjetskog sampiona protiv Arona Nimcovica, ali Nimcovic nije mogao da skupi novac neophodan za match. Slijedece godine Kapablanka je izgubio titulu od Aljehina. Nimcovic nije vise nikad dosao u priliku da izazove svjetskog sampiona.

KUBA
Godine 1952 odrzavao se medjunarodni turnir u Havani. Tokom turnira doslo je do revolucije na Kubi. Zbacen je predsjednik koji je sponzorisao turnir. Ucesnike turnira iz Meksika je opozvala njihova vlada.
Na kraju, kubanski sampion, Juan Quesada, dok je igrao na turniru dozivio je srcani napad od kojeg je umro. Na sahrani su bili svi majstori, ucesnici turnira.
Godine 1965 Kuba se teleksom povezala sa Marshallovim sahovskim klubom u New Yorku da bi omogucila Fischeru da ucestvuje na Memorijalnom turniru Kapablanke, koji se odrzavao u Havani.
Svaka partija je trajala sedam casova. Poteze je prenosio sin pokojnog sampiona svijeta Dr Jose Raul Kapablanka.

Kuba je ulozila preko 5 miliona dolara za Olimpijadu odrzanu 1966 u Havani. Predsjednik Kastro je odigrao nekoliko egzibicionih partija. Remizirao je sa velemajstorom Tigranom Petrosjanom.

Godine 1992 odrzan je Otvoreni medjunarodni turnir na Kubi kao sjecanje na 400. godisnjicu Havane, kao glavnog grada ostrva.

Zatvorenici i sah
Godine 1960 Bobby Fischer je davao simultanu egzibiciju u zatvoru Rikers Island prison. Pobjedio je svih 20 zatvorenika, dok je 2400 njihovih drugova gledalo simultanku zabavljajuci se uz muziku zatvorskog orkestra.
Godine 1971 jedna zatvorenik nije se vratio u zatvor Western Penitentiary poslije matcha na Carnegie-Mellon University.
Nedjelju dana kasnije, drugi je zatvorenik pobjegao poslije igranja na sahovskom turniru. Nadzornik je zaprijetio sahistima-zatvorenicima: „Ako se ponovi bjezanje, odustajemo od sahovskim matcheva na univerzitetu.“  Matchevi su nastavljeni.

Bugojno 1986
Prvi odrzan turnir 16. kategorije, sa prosjecnim rejtingom 2628. Karpov je pobjedio na ovom jugoslovenskom Super-velemajstorskom turniru.

Schlumberger, William (1800-1838)
Najjaci sahista u Americi od 1826 do 1837. Izdrzavao se dajuci sahovske casve u Cafe de la Regence u Parizu, zaradjujuci 4 franka dnevno. Poducavao Pierre Saint Amant-a. Posljednji operator u automatu „Turcin“.

Showalter, Jackson (1860-1935)
Prvi sluzbeni sahovski sampion USA (1890). Nadimak mu je bio Lav iz Kentakija.

Djecak
Nadimak Giovanni Leonarda, vodeceg sahiste 16. vijeka zbog mladolikog izgleda.

Bundesliga
Njemacka sahovska liga, startovala 1975. godine. Svjetskim velemajstorima je placeno i 50.000 dolara za igranje u ekipi (14-20 partija u sezoni)

.
Butrimov, Ivan (1782-1861)
Objavio prvu rusku sahovsku knjigu, 1821. godine.

Saemisch, Friedrich (1896-1975)
Od svih majstora izgubio je najvise partija na vrijeme. Na jednom turniru izgubio je svih 13 partija na vrijeme. Jednom je potrosio 45 minuta prije nego sto je odigrao prvi potez, dosao u oskudicu vremena i izgubio. Na drugom turniru zastavica mu je pala u 13. potezu. Vremenska kontola je bila 45 minuta za 2 1/2 sata.

Slavni tandem
Godine 1986. casopis „Rolling Stone“ ukljucio je i rubriku pod nazivom „Najslavniji tandem godine“. Glavni izbor  je bio izmedju slijedecih slavnih parova -Fergie i Andy, John i Tatum, Daniloff i Zakharov, Gorby i Raisa,  Karpov i Kasparov.

Charles, Ray
Ray Charles, legendarni „genije soula“ naucio je sah za vrijeme boravka u bolnici 1965, gdje se odvikavao od heroina. Koristio je posebnu sahovsku garnituru za slijepe osobe.

Viktor Bologan
Moldavski velemajstor Viktor Bologan, iznenadjujuci pobjednik na turniru u Dortmundu 2003, dišplomirao je na Moskovskom univerzitetu za sport sa doktorskom tezom o pripremi vrhunskih sahista.

Mihail Botvinik (1911-1995)
Jedini sampion svijeta koji je tutulu sampiona osvajao tri puta (1948-57, 1958-60, 1961-63). Igrao je sa svim sampionima dvadesetog vijeka i trenirao Karpova i Kasparova. Nije nikada igrao „prijateljske“ sahovske partije. Imao je doktorat u Elektricnom inzenjeringu i radio na kompjuterskim sahovkim programima.

Walter Browne (1949- )
Sest puta osvajao titulu sampiona USA (1974, 1975, 1977, 1980, 1981, 1983). Postao je velemajstor 1970. godine (kao prestavnik Australije). Osnivac je svjetskog udruzenja za brzopotezni sah – World Blitz Chess Association (WBCA).

Remi u snu
  Za vrijeme sahovske olimpijade 1937. godine, holandski igrac Salo Landua je zaspao za tablom poslije odigranog 11. poteza protiv belgijskog sahiste Arthura Dunkelbluma.  Dunkelblum je sportski prodrmao Landau da ga probudi, i predlozio mu remi, koji je ovaj odmah prihvatio.

Olimpijada proslosti
Svajcarski sistem je prvi put primjenjen na Olimpijadi 1976. godine u Haifi, Izraelu, kada je zbog broja prijavljenih ekipa bilo nemoguce primjeniti prethodni grupni sistem.

Olimpijada na Bledu
 Na Sahovskoj olimpijadi 2002. odrzanoj u Bledu, Slovenija, dva clana iste familije igrala su za razlicite zemlje. U zenskom madjarskom timu igrala je WGM Szidonia Vajda, dok je njen brat, IM Levente Vajda igrao za ekipu Rumunije.

Sahovska stolica
  Engleski velemajstor Julian Hodgson nije bio zadovoljan stolicama predvidjenim za sampionat Britanije 2000. godine pa je donio svoju vlatitu fotelju koju je koristio tokom cijelog turnira.

Asocijacija
Skotska sahovska asocijacija je najstarije sahovsko udruzenje u svijetu; osnovana je 1884. godine.

Balinas, Rosendo (1941-1998)
Filipinski velemajstor koji je smatran najboljim azijskim sahistom tokom 1960-ih. Pobjedio je na sampionatu Filipina 6 puta. Godine 1976. pobjedio je na medjunarodnom turniru u Odesi. To je drugi put da je u toku 35 godina takmicenja jedan stranac pobjedio na medjunarodnom turniru u Sovjetskom Savezu. Prvi put je u Rusiji na medjunarodnom turniru pobjedio svjetski sampion Kapablanka.

Balogh, Janos (1892-1980)
Pobjednik prvog medjunarodnog dopisnog turnira, koji se odigrao 1932. godine.

Godine nisu problem
Vasilij Smislov je najstariji sahista koji se kvalifikovao za match kandidata za svjetskog sampiona. Godine 1982. na medjuzonskom turniru u Palmi zavrsio je na drugom mjestu, kada je imao 61. godinu. Tada je stigao do polufinala svjetskog sampionata.

Super „K“
U svim sampionatima svijeta izmedju 1894 i 1999 ucestvovali su sahisti koji su imali slovo „k“ u njihovom prezimenu.  Godine 1894 odigran je match izmedju Steinitza i Laskera, dok je 1999 odigran match izmedju Akopiana i Khalifmana. Godine 2000, u matchu Anand protiv Shirova taj niz je prekinut.

Sampionska dominacija
Emanuel Lasker je odigrao 24.  matcha izmedju 1889 i 1921 (od toga osam su bili za titulu svjetskog sampiona) i ostao neporazen sve do finalnog matcha, 1921. godine kada je izgubio od Hoze Raula Kapablanke.

Najdetaljnije komentarisana partija
1981.godine za turnirsku knjigu medjunarodnog turnira u Tilburgu Robert Hubner je komentarisao svoju partiju protiv Lajosa
Portischa. Partija je komentarisana na punih 29 strana, od 15 do 44 strane turnirske knjige.

Dopisni turnir
Jedan od najvecih dopisnih turnira svih vremena bio je „Monde Illustre“ turnir koji je odrzan od 1889 do 1892 godine. Pobjedio je austrougarski majstor Johann Berger sa rezultatom +45, =3, -0

Najveci broj kraljica
Rekord od najvise kraljica koje su se pojavile na tabli u istoj partiji je 8! To se desilo u dvije partije:

Hille-Scheur, Saarland Championship, 1993 (58 poteza, 0-1)
Panchenko-Vnukov. Voronezh Open, 1993 (74 poteza, 1/2-1/2)
„Tri musketara“
3 prostorije Stokholmskog sahovskog kluba nazvana su po trojici najjacih svedskih sahista 20 vijeka: Gideon Stahlberg, Geza Stoltz i Erik Lundin. Njih su nazivali i „Tri musketara“.

Frank Marshall
Poslije pobjede u matchu Jacksona Showaltera u matchu 1909 za titulu sampiona USA, Frank Marshall je branio svoju titulu samo jos jednom, protiv Edwarda Laskera, 1923. godine. Titulu sampiona je zadrzao do 1936. kada se odrekao titule, tako da je mogao biti organizovan slijedeci sampionat USA da bi se dobio novi sampion.

Canal Esteban (1896-1981)
Peruanski sahista koji je dobio titulu velemajstora 1977. godine, u svojoj 81. godini. Canal je zivio u Veneciji od 1923. godine, ali bez obzira na to predstavljao je Peru sve do 1950 na sahovskim olimpijadama.